Przy ulicy Stanisława Sitkowskiego w Radzyniu Podlaskim, otoczony stuletnimi drzewami jednohektarowego parku, wznosi się malowniczy pałacyk „Gubernia”. Ta podmiejska rezydencja, wybudowana pod koniec XVIII wieku przez rodzinę Potockich, jest jednym z ciekawszych zabytków architektury eklektycznej w regionie. Pałac, pierwotnie powiązany z dawnym folwarkiem, przeszedł gruntowną przebudowę w 1870 roku, zrealizowaną przez rodzinę Szlubowskich, co nadało mu obecny charakter.
Historia i przemiany architektoniczne
Pałacyk „Gubernia” początkowo pełnił funkcję reprezentacyjnej rezydencji, związanej z okolicznymi dobrami Potockich. Z biegiem lat jego funkcja ulegała zmianom, a sam budynek przeszedł liczne modernizacje. Najważniejsza przebudowa miała miejsce w 1870 roku, kiedy nowi właściciele – rodzina Szlubowskich – dostosowali obiekt do obowiązujących trendów architektonicznych, nadając mu eklektyczny styl, łączący w sobie różne nurty i elementy architektoniczne.
Cechą wyróżniającą pałacyk, podkreślającą jego „rycerski” charakter, jest czworoboczna wieża, przylegająca do elewacji wschodniej. Wieża ta stanowi nie tylko element estetyczny, ale też odwołuje się do tradycji architektonicznych siedzib obronnych, co wpisuje się w popularny w XIX wieku trend romantycznego „rycerskiego” stylu w architekturze rezydencji.
Siedziba rodowa i lata powojenne
W 1920 roku Bronisław Szlubowski, ówczesny właściciel majątku, przekazał pałacyk wraz z otaczającym go parkiem na rzecz Skarbu Państwa. W kolejnych latach „Gubernia” stała się rodową siedzibą ostatnich właścicieli Radzynia Podlaskiego, pełniąc funkcję nie tylko reprezentacyjną, ale też mieszkalną.
Po II wojnie światowej, podobnie jak wiele innych polskich rezydencji, pałacyk „Gubernia” przeszedł na własność państwową. Obiekt przez lata pełnił różne funkcje, zmieniając swoje przeznaczenie w zależności od potrzeb lokalnych instytucji. Jednakże, mimo tych przemian, pałacyk zachował swoją wyjątkową architekturę i unikalny charakter.
Park – zielone serce „Guberni”
Pałacyk otacza rozległy, jednohektarowy park, który stanowi integralną część założenia. W parku, pomiędzy starymi drzewami, wciąż można dostrzec ślady dawnych alejek i kompozycji roślinnych, które niegdyś tworzyły harmonijną całość z architekturą pałacu. Obecność tak dużego obszaru zieleni wokół rezydencji podkreśla typowy dla tego rodzaju założeń charakter podmiejskiego zacisza, gdzie mieszkanie w otoczeniu przyrody sprzyjało odpoczynkowi i oderwaniu od codziennych obowiązków.
Współczesność
Obecnie pałacyk „Gubernia” znajduje się w rękach prywatnych, jednak jego wartość historyczna i architektoniczna wciąż przyciąga uwagę miłośników zabytków i historii regionu. Jako cenny element dziedzictwa Radzynia Podlaskiego, pałacyk „Gubernia” pozostaje jednym z kluczowych obiektów przypominających o bogatej przeszłości miasta i jego arystokratycznych korzeniach.
Choć pałac nie jest dostępny dla zwiedzających, jego malownicza lokalizacja, w otoczeniu wiekowego parku, sprawia, że wciąż pozostaje ważnym punktem na mapie zabytków regionu. Dzięki swojemu unikalnemu stylowi i fascynującej historii, pałacyk „Gubernia” jest dowodem na to, jak wielką rolę w historii Radzynia Podlaskiego odgrywały rodziny szlacheckie i arystokratyczne, pozostawiając po sobie architektoniczne perły, które przetrwały próbę czasu.